Κεφάλαιο από το βιβλίο Μιλήστε με έναν ειδικό, των Γ. Ευσταθίου, Φ. Λέκκα, Χ. Βαρβέρη, & Ε. Κονσουλίδου.
Κατά διαστήματα, η πεσμένη διάθεση είναι μία συναισθηματική κατάσταση αρκετά φυσιολογική. Όταν, ωστόσο, κυριαρχούν το αίσθημα αβοηθητότητας και η απελπισία χωρίς να υποχωρούν με την πάροδο του χρόνου, τότε μπορεί να υπάρχει κατάθλιψη. Πρόκειται για μία συναισθηματική διαταραχή που εμποδίζει το άτομο να λειτουργήσει ικανοποιητικά και να απολαύσει τη ζωή. Στη βαριά μορφή της, μπορεί ακόμη και κάτι απλό, όπως το να περάσει κανείς απλώς την ημέρα του, να φαίνεται δύσκολο, δίνοντας την αίσθηση ότι υπερβαίνει τις δυνάμεις του, ή και να σκέφτεται να θέσει τέρμα στη ζωή του. Παρότι η κατάθλιψη μπορεί να εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο από άτομο σε άτομο και από ηλικία σε ηλικία, εντούτοις στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα συνήθη συμπτώματά της είναι:
- Αίσθημα απελπισίας και αβοηθητότητας: το άτομο τα «βλέπει όλα μαύρα», αισθάνεται ότι τίποτα δεν πρόκειται να πάει καλύτερα και δεν μπορεί να γίνει τίποτα για να βελτιωθεί η κατάστασή του.
- Απώλεια του ενδιαφέροντος για φίλους, δραστηριότητες και οτιδήποτε στο παρελθόν δημιουργούσε χαρά και ευχαρίστηση (π.χ. χόμπι, κοινωνικές δραστηριότητες, σεξ).
- Αίσθημα διαρκούς κόπωσης.
- Αλλαγές στην όρεξη και αυξομειώσεις του σωματικού βάρους.
- Αλλαγές στον ύπνο (είτε αϋπνία, ειδικά με τη μορφή της πολύ πρωινής αφύπνισης, είτε υπνηλία στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας).
- Δυσκολία στη συγκέντρωση και αίσθηση ότι είναι δύσκολο να διεκπεραιωθούν έργα και καθήκοντα που μέχρι πρότινος γίνονταν με ευκολία. Το άτομο δυσκολεύεται να εστιάσει την προσοχή του, να θυμηθεί πράγματα, ή να λάβει αποφάσεις.
- Καταιγισμός αρνητικών σκέψεων για τον εαυτό, τη ζωή και το μέλλον, τις οποίες το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει.
- Θυμός ή ευερεθιστότητα (ειδικά στην περίπτωση των αντρών): το άτομο γίνεται ευερέθιστο, νευρικό και ευέξαπτο, βιώνει μία αίσθηση εσωτερικής ανησυχίας. Το επίπεδο ανοχής και ανεκτικότητάς του είναι χαμηλό, νιώθει ενόχληση από όλους και όλα.
- Καταναλώνει μεγαλύτερη ποσότητα αλκοόλ, καπνίζει περισσότερο, προβαίνει σε απερίσκεπτες και επικίνδυνες συμπεριφορές.
- Απώλεια ενέργειας: αίσθηση κόπωσης, βραδύτητα, σωματική εξασθένιση. Το άτομο μπορεί να νιώθει ότι ακόμη και ένα ασήμαντο έργο το εξαντλεί ή ότι του παίρνει πολύ παραπάνω χρόνο για την ολοκλήρωσή του.
- Αυτομομφή: ισχυρό αίσθημα αναξιότητας ή ενοχής. Το άτομο κρίνει αυστηρά τον εαυτό του για υποκειμενικώς αντιλαμβανόμενα λάθη και ελαττώματα.
- Ανεξήγητοι πόνοι και σωματικές ενοχλήσεις: αύξηση των σωματικών ενοχλήσεων, όπως πονοκέφαλοι, πόνοι στην πλάτη, στο στομάχι και στους μυς.
Η κατάθλιψη μπορεί να έχει διαβρωτική επίδραση στην καθημερινή ζωή του ατόμου, αλλά και των οικείων του. Οι σημαντικοί τομείς που επηρεάζονται είναι οι εξής:
- Το κίνητρο. Η κατάθλιψη επηρεάζει τον βαθμό κινητοποίησης και το κίνητρο για δράση. Το άτομο νιώθει απάθεια, χωρίς να έχει τις δυνάμεις ή το ενδιαφέρον να εμπλακεί σε οποιαδήποτε δραστηριότητα. Έχει την αίσθηση ότι δεν αξίζει να κάνει τίποτα, ότι όλα είναι ανούσια, άσκοπα και κάθε προσπάθεια μάταιη. Συχνά νιώθει σαν να «σέρνεται» και ότι πρέπει να πιέσει τον εαυτό του για να κάνει ακόμη και τα πιο απλά πράγματα.
- Τα συναισθήματα. Ένα από τα κύρια συμπτώματα της κατάθλιψης είναι η ανη- δονία, η οποία αφορά στην απώλεια της δυνατότητας βίωσης ευχαρίστησης. Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμη και όταν το άτομο καταφέρει να βρεθεί σε μία κατάσταση που παλαιότερα του ήταν ευχάριστη (π.χ. έξοδος με παρέα), βυθίζεται σε μεγαλύτερη θλίψη επειδή συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να χαρεί τίποτα. Η ζωή φαίνεται εντελώς άδεια. Όμως, παρότι χάνει την ικανότητα βίωσης θετικών συναισθημάτων, τα αρνητικά συναισθήματα, όπως ο θυμός, η θλίψη, η απόγνωση, ο φθόνος και η ζήλια για τους άλλους που φαίνεται ότι είναι ή και ότι περνούν καλά, αυξάνονται και επικρατούν.
- Οι σκέψεις. Η κατάθλιψη επηρεάζει τις σκέψεις με δύο τρόπους. Κατ’ αρχάς, επηρεάζει τη συγκέντρωση και τη μνήμη. Το άτομο δεν μπορεί να εστιάσει την προσοχή του ακόμη και σε απλά πράγματα (π.χ. να παρακολουθήσει μία εκπομπή στην τηλεόραση ή να διαβάσει). Επίσης, ξεχνά και δεν μπορεί να θυμηθεί ειδικά θετικά γεγονότα, ενώ θυμάται πολύ έντονα καθετί αρνητικό. Επιπλέον, επηρεάζει τις σκέψεις που κάνει για τον εαυτό, το μέλλον και τον κόσμο. Το άτομο έχει την τάση να βλέπει τον εαυτό του ως κατώτερο, ελλιπή, κακό και άχρηστο. Το μέλλον και ο κόσμος που το περιβάλλει μοιάζουν απειλητικά, καθώς θεωρούνται πρόσθετες και μόνιμες πηγές ματαιώσεων και απογοητεύσεων.
- Η συμπεριφορά. Το άτομο που πάσχει από κατάθλιψη έχει την τάση να κάνει όσο το δυνατόν λιγότερα και να ασχολείται με ελάχιστες μόνο δραστηριότητες. Νιώθει διαρκώς την ανάγκη να αποσυρθεί κοινωνικά και αποφεύγει δραστηριότητες και καταστάσεις που στο παρελθόν τού ήταν ευχάριστες.
- Οι κοινωνικές σχέσεις. Οι κοινωνικές σχέσεις επηρεάζονται από την κατάθλιψη, καθώς το άτομο συστηματικά αποφεύγει δραστηριότητες ή καταστάσεις όπου υπάρχει η παρουσία άλλων ανθρώπων. Πολύ συχνά βρίσκει δικαιολογίες για να αρνηθεί προσκλήσεις και προτάσεις.
Η κατάθλιψη, τέλος, αποτελεί σοβαρό παράγοντα κινδύνου για αυτοκτονία. Η βαθιά απελπισία και η αίσθηση αβοηθητότητας που τη συνοδεύουν ενδέχεται να κάνουν το άτομο να νιώσει ότι η μόνη λύση και έξοδος διαφυγής από αυτή την ανυπόφορη κατάσταση είναι η αυτοκτονία.
Σε πολλά μηνύματα θίγεται το θέμα του αυτοκτονικού ιδεασμού σε κάποιο αγαπημένο πρόσωπο. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ψυχοπιεστικό γεγονός, καθώς από τη μία πυροδοτείται το αίσθημα ευθύνης και η αγωνία να αποτραπεί μία τέτοια πράξη, και από την άλλη το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με τη συνειδητοποίηση της αδυναμίας του να αλλάξει γνώμη στο αγαπημένο πρόσωπο.
Όσον αφορά στους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση κατάθλιψης, συνήθως επικρατεί ένας συνδυασμός βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο για την εκδήλωση κατάθλιψης παίζουν οι διαπροσωπικές σχέσεις, οι προσωπικές επιλογές αλλά και οι στρατηγικές αντιμετώπισης που έχει ή δεν έχει το άτομο. Μεταξύ αυτών των παραγόντων, η τελειοθηρία συνδέεται πολύ συχνά με προβλήματα διάθεσης. Αυτό συμβαίνει διότι πρόκειται για μία παγίδα που εγκλωβίζει το άτομο κάνοντάς το να νιώθει αδικαιολόγητα αποτυχημένο. Ειδικότερα, το άτομο θέτει υψηλούς στόχους και κριτήρια επίδοσης με αποτέλεσμα να πιέζει τον εαυτό του, αλλά παρ’ όλα αυτά είναι πολύ πιθανό να μην καταφέρει να ικανοποιήσει τα κριτήρια αυτά, δεδομένου ότι ποτέ τίποτα δεν είναι τέλειο και πάντα υπάρχει περιθώριο βελτίωσης. Έτσι, είτε αποτυγχάνει είτε απλώς κατορθώνει να ικανοποιήσει τους στόχους που έθεσε. Ωστόσο, και σε μία τέτοια περίπτωση δεν βιώνει αυτό που κατόρθωσε ως επιτυχία, αλλά ως υποχρέωση ή καθήκον, καταλήγοντας να εγκλωβιστεί σε μία κατάσταση που είτε αποτυγχάνει είτε απλώς κάνει αυτό που πρέπει, χωρίς ποτέ τίποτα να θεωρείται προσωπική επιτυχία.
Τέλος, στην περίπτωση της κατάθλιψης μπορεί να υπάρχει δυσκολία του ατόμου να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια, δεδομένου ότι εκλαμβάνει το πρόβλημα ως μία προσωπική αδυναμία την οποία απαιτεί από τον εαυτό του να την ξεπεράσει μόνο του. Ωστόσο, ακριβώς επειδή η κατάθλιψη επηρεάζει κάθε πλευρά της ζωής του, η προσδοκία αυτή είναι ανέφικτη. Έτσι, βρίσκεται παγιδευμένο σε έναν φαύλο κύκλο, όπου όσο προσπαθεί μόνο του τόσο απογοητεύεται, και όσο απογοητεύεται τόσο αποσύρεται από τους άλλους και από μία ενδεχόμενη βοήθεια και υποστήριξη, θεωρώντας ότι είναι ανάξιο αυτής. Ιδιαίτερα δύσκολη γίνεται η αναζήτηση βοήθειας σε κάποιες ειδικές συνθήκες όπου εκδηλώνονται προβλήματα διάθεσης, όπως αυτές της συνταξιοδότησης και της λοχείας, που θίγονται, επίσης, σε κάποια μηνύματα.
Αντιπροσωπευτικά μηνύματα
Δεν είμαι καλά. Αφήνω τη ζωή μου να περνάει κι εγώ δεν κάνω τίποτα. Δεν ξέρω τι έπαθα. Κουράστηκα, έτσι ήμουν πάντα; Δεν ξέρω… ή μάλλον ξέρω… ξέρω ότι δεν ήμουν έτσι πάντα. Κι αυτό το κάνει ακόμη πιο δύσκολο. Δύσκολο να αποδεχθώ αυτό τον καινούργιο εαυτό που δεν έχει διάθεση να ασχοληθεί με τίποτα, που μου γκρεμίζει όσα χρόνια ολόκληρα έχτιζα. Έχω αφήσει ουσιαστικά το μεταπτυχιακό μου, έχω απομακρυνθεί από όλους, νιώθω ότι δεν με ενδιαφέρει τίποτα. Στενοχωριέμαι γι’ αυτό – σκέφτομαι τον εαυτό μου μήνες πριν να τρέχει, να έχει άγχος και αγωνία, στόχους, να φαντάζομαι το μέλλον μου, να πετυχαίνω πράγματα, να γελάω… Και δεν μπορώ να καταλάβω τι έγινε. Θέλω να γίνω όπως πριν, αλλά μένω στο να στενοχωριέμαι που πια δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Νιώθω ότι δεν ήμουν ποτέ διαφορετική, ότι ποτέ δεν έκανα πράγματα, ότι αυτός ο άνθρωπος που νοσταλγώ και σχεδόν ζηλεύω δεν ήμουν εγώ. Πάνε τουλάχιστον 6 μήνες που συμβαίνει αυτό. Ξεκίνησε με μία απογοήτευση και μία μακρά πιεστική περίοδο. Ένιωθα πολύ πιεσμένη για καιρό, ένιωθα ότι έχω ανάγκη από ένα διάλειμμα από όλους και όλα. Αυτό το διάλειμμα δεν το έκανα ποτέ. Ένιωθα πιεσμένη γιατί το πρόγραμμά μου ήταν πιεστικό για πολύ καιρό, ήμουν σε μία πόλη που δεν είχα φίλους και γενικώς στη ζωή μου είχα μόνο στόχους – στόχους, όμως, που η ενδεχόμενη επίτευξή τους με γέμιζε χαρά. Τόσο που όταν έβρισκα χρόνο ήμουν πολύ κοινωνική, χαρούμενη, και όλοι το παρατηρούσαν. Μετά ξεκίνησα να στενοχωριέμαι και να μην μπορώ. Τώρα τα έχω παρατήσει όλα και δεν έχω τίποτα. Θέλω να μου πείτε πώς να ξυπνήσω αύριο και να χαμογελάω. Να καθίσω στο γραφείο μου και να συνεχίσω να διαβάζω από εκεί που σταμάτησα και να είμαι χαρούμενη. Να βρω τον εαυτό που αν δεν έκανε κάτι για μία ημέρα ένιωθε ότι πήγε χαμένη. Αυτή τη στιγμή βλέπω τους μήνες να περνούν και λέω και τι έγινε… μόνο θεωρητικά στενοχωριέμαι. Δεν κάνω τίποτα. Δεν θέλω να είμαι έτσι. Αλλά δεν κάνω τίποτα για να το αλλάξω. Έχω παρατήσει πράγματα που δεν μου τα χάρισε κανένας. Χαράμισα όλους μου τους κόπους, όλες τις προσπάθειες. Νιώθω ότι είναι άδικο αυτό. Ότι δεν είχα δικαίωμα να το κάνω. Είναι σαν να είμαι εχθρός του εαυτού μου. Δεν μπορώ να συμβιβαστώ με το γεγονός ότι έχω χάσει τόσο καιρό από τη ζωή μου. Ήμουν στο τέλος του μεταπτυχιακού μου και το παράτησα, είχαν αρχίσει να πραγματοποιούνται οι πιο υψηλοί μου στόχοι κι εγώ… δεν ξέρω τι έπαθα. Δεν ξέρω αν θα μπορέσω να μου το συγχωρήσω ποτέ για να συνεχίσω. Δεν ξέρω τι να κάνω. Βάζω στο μυαλό μου ιδέες και πρόγραμμα για να επανορθώσω, για να αρχίσω σιγά σιγά να επανακάμπτω, και δεν κάνω τίποτα. Πείτε μου τι να κάνω. Θα είμαι για πάντα έτσι; Αν στο μέλλον μού συμβεί μία πραγματική δυσκολία τι θα κάνω; Δεν θέλω να πάω σε ψυχολόγο. Δεν μπορεί να με βοηθήσει. Εγώ μόνο μπορώ να το κάνω. Πώς όμως; Δεν θέλω να χάσω άλλο χρόνο… Δεν θέλω η ζωή μου να είναι έτσι.
Θέλω να κλείσω τα μάτια μου κι όταν τα ανοίξω να είμαι όπως ήμουν πριν από 6 μήνες. Αγχωμένη και πιεσμένη μα με ενδιαφέροντα, στόχους, ανησυχίες για το μέλλον μου και όλα. Είναι σαν να παραιτήθηκα από τη ζωή μου την ίδια. Περνά η ζωή κι εγώ κάθομαι ατάραχη και σκέφτομαι πώς ξεκίνησε όλο αυτό, αλλά δεν κάνω τίποτα για να το αλλάξω. Και μου φαίνεται αδύνατο πια. Σαν να αποσύρθηκα από τη ζωή και να έγινα απλός παρατηρητής της. Δεν κοιμάμαι καλά, πετάγομαι και σκέφτομαι όλη την ώρα “είναι δυνατό να μην κάνω τίποτα, είναι δυνατό να κάθομαι έτσι; Εγώ που δεν προλάβαινα, εγώ που…” Και οι υποχρεώσεις περιμένουν. Μόνο σκέψεις, σκέψεις, όλη την ώρα σκέψεις… που προσπαθώ να σταματήσω και δεν μπορώ. Έπαψα να είμαι κοινωνική, γενικά έχω μετατραπεί σε έναν άνθρωπο που μόνο οίκτο μπορεί να μου προκαλέσει. Δεν είμαι εγώ αυτή. Δεν θέλω να είμαι.
Νομίζω ότι οι συναισθηματικές μεταπτώσεις ήταν ένα από τα στοιχεία του χαρακτήρα μου… Η διάθεσή μου αλλάζει τόσο γρήγορα και αναπάντεχα, ώστε δυσκολεύομαι να προγραμματίσω πράγματα από τον φόβο ότι δεν θα είμαι σε θέση να τα φέρω σε πέρας… Το πρόβλημα είναι ότι τα τελευταία δύο χρόνια, οι μεταπτώσεις μου είναι πολύ έντονες, δηλαδή μέσα σε μία εβδομάδα, τις πέντε ημέρες έχω πλέον άσχημη διάθεση και τις άλλες προσπαθώ να την αλλάξω…
Ήμουν και είμαι τελειομανής και προσπαθώ σχεδόν με πείσμα να στηρίζομαι στις δικές μου δυνάμεις και μέχρι τώρα τα έχω καταφέρει. Τον τελευταίο καιρό όμως νιώθω ότι είναι πολύ δύσκολο να βοηθήσω τον εαυτό μου να βγει από αυτή την καταθλιπτική κατάσταση. Έχω όλα τα συμπτώματα που ορίζουν την κατάθλιψη, απώλεια δύναμης και ενέργειας, αρνητικά συναισθήματα, φόβο για το μέλλον, αίσθηση ανημπόριας, νιώθω ότι θέλω να κλαίω για ώρες, σπάνια βρίσκω πράγματα που νομίζω ότι θα μου έδιναν χαρά… και όταν πιέζομαι να βγω για καφέ ή να πάω σε ένα πάρτι, απογοητεύομαι περισσότερο γιατί δεν νιώθω τίποτα… δεν με γεμίζει ούτε κι αυτό. Δυο-τρεις φορές ένιωθα τόσο άσχημα και τα έβλεπα όλα τόσο μάταια, χωρίς δυνατότητα να ξεφύγω, που ήθελα να τελειώσω εκείνη τη στιγμή, δεν ήθελα πια να ζω έτσι, είχα κουραστεί να προσπαθώ, ήθελα να παραιτηθώ… Κάτι μέσα μου, όμως, φαίνεται ότι με κρατάει ακόμη… και τότε η μόνη μου διέξοδος είναι ο ύπνος, η φυγή σε μία κατάσταση όπου δεν υπάρχει φόβος, ανασφάλεια, πόνος, χρόνος και όλα είναι απλά…
Ξέρω ότι και οι κρίσεις υπερφαγίας που έχω όταν είμαι πολύ χάλια, οφείλονται στην ψευδαίσθηση ότι θα ηρεμήσω για λίγο και θα νιώσω καλά. Δεν ξέρω αν το γεγονός ότι σπουδάζω κοινωνικές επιστήμες και ότι γνωρίζω αρκετά από τα διαβάσματά μου μέχρι τώρα με βοηθάει ή με εμποδίζει από το να αντιμετωπίσω μόνη μου την κατάσταση αυτή… Θέλω να αποφύγω να πάω σε ειδικό, γιατί φοβάμαι ότι θα απογοητευτώ πολύ περισσότερο από τον εαυτό μου, αν συνειδητοποιήσω ότι δεν μπορώ να τα καταφέρω μόνη μου… Το ξέρω ότι η οικογένειά μου είναι δύσκολο να με καταλάβει, τους στενοχωρώ με τη συμπεριφορά μου, τους λέω ότι δεν υπάρχει τρόπος να με βοηθήσουν, και αισθάνομαι χειρότερα όταν βλέπω ότι η διάθεσή μου επηρεάζει αρνητικά και τους άλλους… Οι αδελφικές μου φίλες μού λένε ότι κουράστηκα πολύ τελευταία και πίεσα τον εαυτό μου για να πετύχω (φέτος υπολογίζω να πάρω το δεύτερο πτυχίο, αφού έδωσα κατατακτήριες, συνεχώς γέμιζα τον χρόνο μου με δραστηριότητες, ξένες γλώσσες και εθελοντική προσφορά), ίσως εμμένω σε ένα “ιδανικό” εγώ, γι’ αυτό και αντιδρά με κατάπτωση ο οργανισμός μου. Μακάρι να είναι τόσο απλά τα πράγματα.
Αποφάσισα να σας γράψω για να μιλήσω σε κάποιους που θα μπορούσαν να με καταλάβουν, με την ελπίδα να ακούσω κάτι ενθαρρυντικό… Έχω ανάγκη να νιώσω καλά και να κάνω μία καινούργια αρχή… να ζήσω πραγματικά! Σας ευχαριστώ.
Εδώ και δέκα χρόνια πάσχω από κατάθλιψη. Κατά καιρούς παίρνω αντι- καταθλιπτικά και νιώθω καλύτερα. Τώρα είμαι και πάλι σε φάση θεραπείας με φαρμακευτική αγωγή. Αισθάνομαι ότι η ζωή μου είναι ένα μεγάλο λάθος. Συνεχώς θέλω να κοιμάμαι και νιώθω ασφαλής μόνο μέσα στο σπίτι. Ένα συνεχές αίσθημα κόπωσης και κενού. Νιώθω τις δυνάμεις μου να με εγκαταλείπουν. Και η πιο μικρή απόφαση μου φαίνεται βουνό. Ακόμη και μία έξοδος με φίλους. Μόνο τύψεις και ενοχές κατοικούν στο μυαλό μου και αλλόκοτες σκέψεις χωρίς βάση. Έμμονες ιδέες που δεν με αφήνουν να ησυχάσω. Ο ύπνος πραγματικά είναι λύτρωση, μόνο που και γι’ αυτό νιώθω ένοχη. Το μέλλον μού φαίνεται μαύρο και η ιδέα ότι θα παρακολουθώ τις ζωές γνωστών και φίλων με τρελαίνει. Νομίζω θα πεθάνω μόνη χωρίς παιδιά, χωρίς οικογένεια. Πιστεύω πως ο Θεός για κάποιον λόγο με τιμωρεί, αλλά δεν ξέρω γιατί. Μισώ όσους είναι ευτυχισμένοι και συχνά με πιάνω να εύχομαι τον θάνατο άλλων ανθρώπων. Μετά με πνίγουν οι τύψεις και περιμένω μία ακόμη τιμωρία από τον Θεό. Σκέφτομαι ότι όσο καλά και αν νιώσω με τη θεραπεία, θα είναι κάτι τεχνητό και πως σύντομα θα ξανακυλήσω. Δηλαδή, μία ζωή φάρμακα. Με τρελαίνει.
Ώρες ώρες σκέφτομαι πως όλα είναι μάταια, ότι δεν υπάρχει διέξοδος. Όλα μοιάζουν να δρουν εναντίον μου. Νιώθω μόνη, περικυκλωμένη από φοβίες που δεν μπορώ να αντιμετωπίσω. Νιώθω να πνίγομαι στο σκοτάδι. Κάτι κακό έρχεται, κάτι θα πάθω. Νομίζω πως ξαναζώ μία κατάσταση που έχω ξαναπεράσει, και φοβάμαι ξέροντας ότι θα με στριμώξει, θα μου πάρει κάθε θετική ενέργεια, κάθε ελπίδα, και θα μου φέρει σκέψεις επικίνδυνες, σκέψεις που δεν μπορώ να χειριστώ. Θα με καταπλακώσει το άγχος και η στενοχώρια, μέχρι να μην μπορώ να αντισταθώ άλλο, μέχρι να ξεψυχήσω.
Τρέμω το καθετί που δεν μπορώ να αντιμετωπίσω, είναι το αδύνατο σημείο μου, νιώθω εντελώς αδύναμη απέναντι σε δυσάρεστες σκέψεις, αφού δεν έχω από κάπου να πιαστώ, κάτι που θα με κάνει να νιώσω ευχάριστα, έστω για λίγο. Τόσο ώστε να δω το φως πέρα από το σκοτάδι, το φως που θα μου δείξει τον δρόμο, ώστε να νιώσω ότι υπάρχει διαφυγή, ότι μπορώ να πολεμήσω τις φοβίες μου χωρίς να χρειαστεί να ξαναπέσω σε κώμα, χωρίς να αδρανήσω ψυχικά.
Δεν μπορώ άλλο, θέλω μία αλλαγή, βαρέθηκα να κοροϊδεύω τον εαυτό μου λέγοντας πως όλα θα καλυτερέψουν. Έχω απογοητευτεί, οι δυνάμεις μου στέρεψαν, όσο άντεξα άντεξα, ο κατήφορος έχει ξαναρχίσει και αυτή τη φορά δεν θα υπάρξει κάτι να με σταματήσει, να με σώσει από τον χαμό. Χρειάζομαι βοήθεια, αλλά ξέρω πως δεν υπάρχει κάποιος να μου τη δώσει. Τα μόνα πράγματα που δίνονται απλόχερα είναι το ψέμα, η υποκρισία, η κακία και ο παραμερισμός. Δεν ξέρω τι άλλο να κάνω για να βγω από τον βούρκο. Κλείνομαι στον εαυτό μου και προσπαθώ να βρω λύση, αλλά τίποτα. Οι ίδιες σκέψεις, οι ίδιες στενοχώριες, τα ίδια χαμένα όνειρα. Νιώθω αδικημένη, κάποιος θέλει το κακό μου και δεν μπορώ να το αντιμετωπίσω, δεν έχω τη δύναμη, την αυτοπεποίθηση. Έχω γνωρίσει μόνο την κακή πλευρά των πραγμάτων, έχω εθιστεί με την απογοήτευση. Προσπαθώ να μην το βγάλω προς τα έξω, να κρατάω για μένα τη θλίψη, παίζοντας θέατρο. Θέλω να κρύψω τη μαυρίλα που έχω μέσα μου, με μία μαγική εικόνα που στήνω γύρω μου.
Είμαι πρωτοετής φοιτητής. Από τον Φλεβάρη έχω διαπιστώσει κάποια προβλήματα με τον εαυτό μου που με έχουν αναστατώσει. Όταν κατά τη διάρκεια της εξεταστικής περιόδου πιέστηκα πολύ με το διάβασμα, άρχισαν να εμφανίζονται κάποιοι πολύ δυνατοί πονοκέφαλοι που διαρκούσαν σχεδόν όλη την ημέρα. Δεν είχα παρόμοια εμπειρία στο παρελθόν και σχεδόν πανικοβλήθηκα, χωρίς ωστόσο να πάω σε γιατρό.
Η συνεχιζόμενη αυτή κατάσταση μου δημιούργησε πολύ βαθιά θλίψη και άγχος. Άρχισα από τότε να σκέφτομαι όλο δυσάρεστα πράγματα και γενικά να είμαι πολύ άσχημα ψυχολογικά. Πρέπει εδώ να πω πως πάντοτε ήμουν πολύ μοναχικό άτομο και η μοναξιά μου αυτή άρχισε να με “πνίγει”. Όταν πήγαινα ακόμη στο λύκειο (δηλαδή μέχρι και πέρυσι), η κατάσταση αυτή (το γεγονός ότι δεν είχα μεγάλο κύκλο φίλων και το ότι δεν έβγαινα σχεδόν καθόλου από το σπίτι για διασκέδαση κ.λπ.) δεν με ενοχλούσε σχεδόν καθόλου διότι ήμουν πολλές ώρες στο σχολείο με τους φίλους, είχα απασχόληση συνεχή, αλλά κυρίως είχα ΕΛΠΙΔΑ για το μέλλον. Με ενοχλούσε, όμως, ενδόμυχα το γεγονός ότι δεν έβγαινα συχνά, ή και ακόμη ότι δεν έβρισκα μία κοπέλα για σχέση (μάλιστα, το ότι ενώ είχα ευκαιρίες στον τομέα αυτό τις “κλότσησα” για χάρη των μαθημάτων με θλίβει αφάνταστα τώρα πια).
Γενικά, έβλεπα την είσοδό μου στο πανεπιστήμιο σαν μία τεράστια καμπή στη ζωή μου, η οποία ως εκ θαύματος θα με έκανε ευτυχισμένο και ολοκληρωμένο άνθρωπο. Οι δυσκολίες όμως που συνάντησα, το γεγονός ότι τον πρώτο καιρό (Α΄ εξάμηνο) δεν είχα βρει σχεδόν καθόλου φίλους, ούτε βέβαια και κάποια κοπέλα, με τσάκισαν. Ο φοβερός συνδυασμός της τραγικής διάψευσης των ελπίδων, της μοναξιάς, του άγχους για το διάβασμα και των ισχυρών πονοκεφάλων με διέλυσαν. Θυμάμαι πως ήθελα συνέχεια να κλαίω (αν και τις πιο πολλές φορές συγκρατιόμουν) και σκεφτόμουν τις περασμένες περιόδους της ζωής μου σαν έναν χαμένο για πάντα “παράδεισο”. Στο λεωφορείο που πήγαινα στη σχολή ένιωθα τόσο μόνος (!) ενώ ήμουν δίπλα στους ανθρώπους και αισθανόμουν σαν να μην είμαι τίποτα για τους άλλους, ανάξιος ακόμη και για ένα απλό βλέμμα ενός κοριτσιού. Ένιωθα πολύ παράξενα, σαν να μη βρισκόμουν πια στον κόσμο αυτό, να ήμουν στον κόσμο μου, σχεδόν έχανα επαφή με την πραγματικότητα (περίπου…). Είχα παράξενες ιδέες, αισθανόμουν σαν μην είμαι ο εαυτός μου. Άλλοτε, αισθανόμουν σαν να μην μπορώ να κάνω κάποια απλά πράγματα (να διαβάσω, π.χ.) καθώς το μυαλό μου ήταν εντελώς μπερδεμένο και συγχυσμένο. Η κατάσταση αυτή άρχισε κατά τα τέλη Φλεβάρη και χειροτέρευσε τον Μάρτη.
Την περίοδο εκείνη έκανα πολλές αλλαγές στη ζωή μου, και συγκεκριμένα έγινα πολύ πιο κοινωνικός, έκανα πολλούς νέους φίλους από τη σχολή μου, ενώ αποκατέστησα τις επαφές μου με παλιούς μου φίλους από το σχολείο, πράγμα πάρα πολύ θετικό. Από τις αρχές του Απρίλη και μετά, η κατάσταση βελτιώθηκε σημαντικά χωρίς όμως να εξαφανιστεί. Συχνά είμαι πολύ άσχημα (μια τεράστια θλίψη με “πλακώνει” και γενικά ένα φοβερό αίσθημα ΑΔΙΕΞΟΔΟΥ που όμως όταν βγαίνω έξω με τους φίλους μου εξαφανίζεται ως διά μαγείας). Υποθέτω πως μου έλειψε τραγικά η ανθρώπινη επαφή και τώρα το πληρώνω.
Κατάλαβα πως κατά πάσα πιθανότητα πάσχω από κατάθλιψη και έψαξα να μάθω γύρω από αυτήν. Πρέπει εδώ να πω ότι και η σκέψη ακόμη πως είμαι ψυχικά άρρωστος με πανικοβάλλει. Ποτέ δεν είχα ψυχολογικά προβλήματα στο παρελθόν, ούτε στην οικογένειά μου υπήρξε ποτέ τέτοια περίπτωση, και τώρα φοβάμαι πολύ. Μάλιστα, φοβάμαι πάρα πολύ (“τρέμω”!) όταν αναρωτιέμαι μήπως είμαι σοβαρά άρρωστος (η λέξη “σχιζοφρένεια” με τρομοκρατεί).
Οι γονείς μου με στηρίζουν, ωστόσο πρέπει να πω πως παλαιότερα ο πατέρας μου με πίεζε πολύ στο θέμα του διαβάσματος, χωρίς ουσιαστικά λόγο αφού εγώ ήμουν πάντοτε πολύ επιμελής. Τώρα έχει καταλάβει το λάθος του και έχει αλλάξει. Πρέπει να πω πως η πίεση αυτή δεν ήταν άμεση, ωστόσο επηρέαζε το οικογενειακό κλίμα δημιουργώντας μία φοβερή ατμόσφαιρα άγχους για το πώς εγώ θα τα πάω στα μαθήματά μου – ο πατέρας μου, δηλαδή, μου μετέδιδε ένα “βουβό” άγχος που με πίεζε πάρα πολύ.
Όλα αυτά βέβαια τα ανακαλύπτω εκ των υστέρων. Τότε ακόμη δεν με αναστά- τωναν. Τώρα, όμως, δεν μπορώ να τα αντέξω πια. Η οικογένεια αποτελείται μόνο από τους γονείς μου και εμένα, ενώ οι υπόλοιποι συγγενείς μένουν μακριά από την περιοχή μας. Παρεμπιπτόντως, πάντοτε με ενοχλούσε αυτή η “απομόνωσή” μας, καθώς δεν έχουμε ούτε κάποιο χωριό να πάμε τις γιορτές, τις οποίες περνούσαμε πάντα μόνοι (πάντως να ξεκαθαρίσω: τους γονείς μου τους υπεραγαπώ).
Τώρα είμαι, όπως και προηγουμένως είπα, καλύτερα, ωστόσο το άγχος λόγω των επικείμενων εξετάσεων επανέρχεται. Φοβάμαι μήπως τελικά χάσω τη χρονιά μου. Φοβάμαι μήπως τελικά τρελαθώ! Τις επόμενες ημέρες θα επισκεφτώ ψυχο- λόγο, κάτι που μάλλον άργησα να κάνω. Ξέρετε, αισθάνομαι τη φαντασία μου φτωχή και το μυαλό μου συγχυσμένο. Είμαι δυστυχισμένος και μπερδεμένος και κυρίως φοβισμένος. Θα ήθελα να ρωτήσω μήπως εξελιχθεί η κατάστασή μου σε σχιζοφρένεια (μέχρι πριν από μερικούς μήνες δεν θα μπορούσα καν να φανταστώ πως θα συνέβαιναν σε μένα όλα αυτά…) και γενικά τι πρέπει να κάνω για να βγω από το αδιέξοδο. Θα με ενδιέφερε πολύ η άποψή σας.
Σας γράφω για τον εξής λόγο: εδώ και ένα διάστημα (έχει ξανασυμβεί όμως, δεν είναι η πρώτη φορά), νιώθω συνέχεια ότι θέλω να κλαίω. Κάποιες φορές δεν αντέχω και θέλω να πεθάνω, γιατί δεν μου αρέσει η ζωή. Η κατάσταση της ζωής μου γενικά έχει ως εξής: Μένω μόνη μου στην Αθήνα. Έχω πάρει το πτυχίο μου εδώ και 5 μήνες, αλλά πέρυσι δεν ήθελα να κάνω χαρτιά για μεταπτυχιακά. Φέτος έχω αλλάξει γνώμη και θέλω να φύγω για το εξωτερικό όσο πιο γρήγορα γίνεται. Δεν έχω σχέση. Έχω γνωρίσει ένα παιδί, αλλά αποφεύγω να τον παίρνω τηλέφωνο και αυτός δεν με παίρνει με τη σειρά του. Παρέες έχω, αλλά είναι όλοι σε φάση αναζήτησης, τι να κάνουν με τη ζωή τους, και δεν μπορούν να με “ανεβάσουν”. Το τελευταίο διάστημα έχω βαρεθεί να αδειάζω το τασάκι από τσιγάρα: καπνίζω πολύ περισσότερο απ’ ό,τι παλαιότερα. Γενικά, νομίζω ότι δεν κάνω τίποτα στη ζωή μου, και η αδερφή μου επιμένει να μου το θυμίζει. Δεν θέλω να δω ειδικό. Προτιμώ τη γνώμη σας, ανώνυμα, και κάποιες οδηγίες αυτοβοήθειας, αν είναι δυνατό. Σας ευχαριστώ.
Πώς μπορεί να στηρίξει κανείς έναν άνθρωπο που έχει τάσεις αυτοκτονίας; Όταν τα λόγια μας μοιάζουν να μην τον ωφελούν κι όταν καταρρέει μέσα στα χέρια μας κάθε προσπάθεια στήριξής του, τι να κάνουμε; Είναι αδύνατον να μπορέσουμε να τον αποτρέψουμε από το να προβεί στο απονενοημένο διάβημα; Δεν μπορούμε να τον αφήσουμε στιγμή μόνο γιατί ενδέχεται για τόσο λίγο να τον χάσουμε. Πώς να το αντέξω αυτό το πράγμα; Νιώθω η ίδια να καταρρέω, νιώθω να μου φεύγουν οι αντοχές αλλά δεν μου είναι βάρος. Δεν θα ήθελα με τίποτε να τον αφήσω να “φύγει”. Δεν μπορώ να τον βλέπω να υποφέρει έτσι, όλοι όσοι είμαστε κοντά του έχουμε καμφθεί και εκείνος το έχει καταλάβει και αυτό χειροτερεύει την κατάστασή του. Νομίζω ότι είμαι σε αδιέξοδο. Δεν θέλω να απομακρυνθώ για να γλιτώσω, αλλά να βρω το κουράγιο να το αντιμετωπίσω. Νιώθω μέσα μου ένα άδειασμα. Ευχαριστώ.
Συνήθεις ερωτήσεις και απαντήσεις
Πότε εμφανίζεται η κατάθλιψη;
Η καταθλιπτική διάθεση πολλές φορές εμφανίζεται σε μεταβατικές περιόδους, ή όταν συμβαίνουν σοβαρά γεγονότα στη ζωή του ατόμου. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις η χαμηλή διάθεση αποτελεί ένδειξη απορρύθμισης της συναισθηματικής ζωής, η οποία μπορεί να οφείλεται σε λιγότερο σημαντι- κά γεγονότα που οδηγούν στην απώλεια της αυτοεκτίμησης. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα γεγονότα ή οι συνθήκες αυτές δεν υπόκεινται στον έλεγχο του ατόμου, ενώ άλλες φορές το άτομο απλώς δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει περιθώριο επιλογής ή δεν έχει το κουράγιο να αξιοποιήσει το περιθώριο επιλογής, για να επιφέρει αλλαγές στη ζωή του.
Η κατάθλιψη δεν είναι συνώνυμο της βαθιάς θλίψης ή της έντονης στενοχώριας. Όσο αρνητικά και αν είναι τα γεγονότα της ζωής μας, η κατάθλιψη δεν αποτελεί μία προσαρμοστική αντίδραση σε αυτά, καθώς μας κάνει να κατηγορούμε τον εαυτό μας, να στρέφουμε την προσοχή μας στις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε και να θεωρούμε ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει λύση ή βελτίωση, με αποτέλεσμα να απελπιζόμαστε. Βέβαια, όταν έχουμε καταθλιπτική διάθεση είναι δύσκολο να αντιληφθούμε ότι υπάρχουν και εναλλακτικοί τρόποι να δούμε τα πράγματα, αλλά αν προσπαθήσουμε είναι δυνατόν να ξεπεράσουμε το πρόβλημα με τη συνεργασία ενός ειδικού.
Πώς μπορεί να γίνει η διάγνωση της κατάθλιψης;
Προκειμένου να διαπιστωθεί αν ένα άτομο πάσχει από κατάθλιψη, θα πρέπει να συγκεντρωθούν πληροφορίες για τομείς, όπως αν:
- βιώνει αίσθημα απελπισίας και αβοηθητότητας και τα «βλέπει όλα μαύρα»,
- έχει χάσει το ενδιαφέρον για πράγματα που στο παρελθόν το ευχαριστούσαν (π.χ. χόμπι, κοινωνικές δραστηριότητες, σεξ),
- μειώθηκε ή αν αυξήθηκε το βάρος του τον τελευταίο καιρό,
- αντιμετωπίζει προβλήματα ύπνου,
- νιώθει ότι έχει χάσει την ενεργητικότητά του ή ότι κουράζεται εύκολα,
- δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί,
- ο νους του κατακλύζεται από αρνητικές σκέψεις τις οποίες δεν μπορεί να ελέγξει,
- νιώθει θυμό και ευερεθιστότητα.
Επίσης, σημασία έχει το διάστημα κατά το οποίο νιώθει έτσι, αλλά και οι προηγούμενες φορές που του συνέβη κάτι ανάλογο.
Τι είναι η επιλόχεια κατάθλιψη;
Η επιλόχεια κατάθλιψη αναφέρεται στην εμφάνιση κατάθλιψης μετά τη γέννηση ενός παιδιού. Εμφανίζεται σε περίπου μία στις δέκα μητέρες και είναι από τις πιο συχνές επιπλοκές της λοχείας, αν και επειδή δεν είναι κοινωνικά αποδεκτό μία μητέρα να μην είναι πλημμυρισμένη από ευχάριστα συναισθήματα μετά τη γέννηση του παιδιού της, πολλές γυναίκες υποφέρουν σιωπηλά. Η επιλόχειος κατάθλιψη συνήθως εκδηλώνεται έναν περίπου μήνα μετά τον τοκετό, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί μέχρι και 6 μήνες αργότερα.
Η αιτιολογία της επιλόχειας κατάθλιψης δεν είναι γνωστή και διερευνάται μία ποικιλία παραγόντων από ορμονικούς μέχρι περιβαλλοντικούς. Το σημαντικό είναι ότι δεν πρόκειται για μία διαταραχή που οφείλεται στο γεγονός ότι η γυναίκα που γέννησε δεν είναι «αρκετά καλή μητέρα» και γενικώς δεν είναι κάτι για το οποίο ευθύνεται η ίδια, αλλά μία ανεπιθύμητη επιπλοκή της λοχείας. Οι μητέρες που υποφέρουν από επιλόχεια κατάθλιψη δεν προξενούν σκόπιμα κακό στα παιδιά τους, παρότι περίπου οι μισές κάνουν τέτοιες σκέψεις και ανησυχούν πολύ γι’ αυτές.
Συχνά συμπτώματα της επιλόχειας κατάθλιψης είναι η «πεσμένη» διάθεση καθ’ όλη τη διάρκεια ή για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, η αδυναμία της μητέρας να ευχαριστηθεί με οτιδήποτε, η απώλεια του ενδιαφέροντος για τον εαυτό της και το μωρό της, η συχνή τάση για κλάμα, η συνεχής αίσθηση εκνευρισμού, συναισθήματα ενοχής, απόρριψης ή ανεπάρκειας και η αδυναμία συγκέντρωσης (π.χ. η μητέρα ξεχνά, ή χάνει πράγματα). Άλλα συμπτώματα είναι η μειωμένη ενεργητικότητα, οι διαταραχές στον ύπνο, η αυξημένη ή η μειωμένη όρεξη για φαγητό και η μείωση της σεξουαλικής διάθεσης, αλλά τα συμπτώματα αυτά είναι «φυσιολογικά» για μία σύντομη περίοδο αμέσως μετά τον τοκετό, και κατά συνέπεια δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να καθοριστεί η ύπαρξη επιλόχειας κατάθλιψης. Τα παραπάνω συμπτώματα επηρεάζουν σημαντικά την ικανότητα της μητέρας να εκτελέσει τις καθημερινές της δραστηριότητες.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η επιλόχεια κατάθλιψη υποχωρεί εντός ενός διαστήματος που κυμαίνεται από μερικές εβδομάδες έως 2 περίπου χρόνια. Αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά τόσο ψυχοθεραπευτικά όσο και μέσω φαρμακευτικής αγωγής, οπότε και δεν υπάρχει κανένας λόγος για μία μητέρα να υποφέρει χωρίς βοήθεια.
Τέλος, η επιλόχεια κατάθλιψη δεν θα πρέπει να συγχέεται με τη «μελαγ- χολία» (τάση για κλάμα, άμβλυνση των συναισθημάτων, αβεβαιότητα για τον εαυτό) που εμφανίζεται την τρίτη ή την τέταρτη ημέρα μετά τον τοκετό στις μισές περίπου μητέρες και σύντομα υποχωρεί.
Εδώ και μία εβδομάδα νιώθω χάλια. Έχω κατάθλιψη;
Το διάστημα της μιας εβδομάδας δεν επαρκεί για να μιλήσουμε για καταθλιπτικό επεισόδιο, αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να αφήσετε το πρόβλημα να εξελιχθεί. Είναι πιθανόν όντως να νιώσετε καλύτερα μετά από ένα διάστημα χωρίς βοήθεια, αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος να προσπαθήσετε να ξεπεράσετε το πρόβλημα μόνη σας.
Η γνώμη μας είναι ότι θα σας ήταν χρήσιμο να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό προκειμένου να αξιολογηθούν καλύτερα οι δυσκολίες που αντιμετωπίζετε.
Νιώθω ότι βρίσκομαι σε αδιέξοδο και κάνω σκέψεις αυτοκτονίας.
Θα σας προτρέπαμε να συνεργαστείτε με κάποιον ειδικό, προκειμένου να εντοπιστεί η δυσκολία που αντιμετωπίζετε και κατά συνέπεια να μπορέσετε να καταλάβετε τους λόγους που προέκυψε. Θεωρούμε ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να συνεχίσετε να υποφέρετε και, επιπλέον, το γεγονός ότι κάνετε σκέψεις αυτοκτονίας καθιστά τη συνεργασία με έναν ειδικό επιβεβλημένη. Οι σκέψεις αυτές αποτελούν προϊόν της αρνητικής σας διάθεσης και πραγματικά θα ήταν άδικο για τον εαυτό σας να στερηθείτε της δυνατότητας να βγείτε από το αδιέξοδο και να αντιμετωπίσετε με μεγαλύτερη αισιοδοξία το μέλλον.
Πολλές φορές νιώθω ότι θέλω να πεθάνω.
Το γεγονός και μόνο ότι κάνετε τέτοιου είδους σκέψεις καθιστά επιβεβλημένη την άμεση συνεργασία με έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Οι σκέψεις αυτού του είδους σχετίζονται με συγκεκριμένου τύπου ψυχολογικές καταστάσεις, οι οποίες όταν υποχωρήσουν, υποχωρούν και οι σκέψεις αυτές.
Όπως καταλαβαίνετε, δεν υπάρχει τίποτα πιο άδικο για εσάς από το να λάβετε την απόφαση να κάνετε κακό στον εαυτό σας κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας παροδικής ψυχολογικής κατάστασης. Την παροδική αυτή φύση μπορείτε να την καταλάβετε μόνο και μόνο από το γεγονός ότι δεν θέλετε όλες τις στιγμές να πεθάνετε, αλλά μόνο κάποιες στιγμές. Σε ένα γενικότερο επίπεδο, αν λάβετε την κατάλληλη βοήθεια θα παρέλθει η ψυχολογική κατάσταση που σας ωθεί σε τέτοιου είδους σκέψεις και θα δώσει τη θέση της σε μία άλλη κατάσταση ψυχολογικής λειτουργίας, όπου τέτοιου είδους σκέψεις δεν θα έχουν θέση.
Καταλαβαίνουμε ότι πολλοί είναι οι λόγοι που μπορεί να σας κάνουν να διστάζετε να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό, αλλά πιστεύουμε ότι θα συμφωνήσετε μαζί μας πως ο μόνος βέβαιος τρόπος για να μην επιτρέψετε στον εαυτό σας να αφήσει πίσω του τη συγκεκριμένη ψυχολογική κατάσταση είναι να κάνετε κακό στον εαυτό σας. Το βέβαιο είναι ότι οι σκέψεις αυτές ανέκυψαν στο πλαίσιο μιας επιβαρυντικής για εσάς κατάστασης και θεωρούμε ότι είναι απόλυτο δικαίωμά σας να λάβετε βοήθεια, προκειμένου να την αντιμετωπίσετε, οπότε η συμβουλή μας θα ήταν να απευθυνθείτε άμεσα σε έναν ειδικό.
Έχω καταφέρει σημαντικά πράγματα στον επαγγελματικό και τον ακαδημαϊκό τομέα, αλλά δεν εκτιμώ τον εαυτό μου.
Η έλλειψη εκτίμησης για τον εαυτό σας κατά πάσα πιθανότητα σχετίζεται με την ψυχολογική σας διάθεση. Δεν θα πρέπει να σας προξενεί εντύπωση το γεγονός ότι πιθανώς έχει επηρεαστεί η ψυχολογική σας διάθεση επειδή έχετε σημειώσει σημαντικές επιτυχίες στον επαγγελματικό και τον ακαδημαϊκό τομέα, καθώς θα πρέπει να γνωρίζετε ότι πολλές φορές προβλήματα διάθεσης ανακύπτουν και στην περίπτωση ατόμων που δεν αντιμετωπίζουν κανένα αντικειμενικό πρόβλημα. Ο λόγος είναι ότι η ψυχολογική μας διάθεση δεν εξαρτάται τόσο από την αντικειμενική πραγματικότητα στην οποία ζούμε, αλλά περισσότερο από το προσωπικό νόημα που αποδίδουμε σε όσα συμβαίνουν γύρω μας.
Η γνώμη μας είναι ότι θα σας βοηθούσε πολύ η συνεργασία με έναν ειδικό, προκειμένου να αντιμετωπίσετε τις δυσκολίες στη διάθεσή σας, αλλά και να διερευνήσετε τα θέματα που αφορούν στην έλλειψη αυτοεκτίμησης.
Έχω ενοχές για τα πάντα.
Όταν η διάθεσή μας δεν είναι καλή, συχνά θεωρούμε ότι κάναμε κακό ή πληγώσαμε κάποιο άλλο πρόσωπο και θέλουμε να επανορθώσουμε. Ωστόσο, όταν συμπεριφερόμαστε άσχημα (κάτι που κάνουν όλοι οι άνθρωποι) είναι χρήσιμο να μην αφηνόμαστε σε γενικές σκέψεις αυτομομφής, αλλά να εστιάζουμε στη συγκεκριμένη συμπεριφορά. Πρέπει να ρωτήσουμε τον εαυτό μας αν θα μπορούσαμε να είχαμε πράξει διαφορετικά και ποιες ήταν οι συνθήκες που μας ώθησαν να συμπεριφερθούμε με τον συγκεκριμένο τρόπο. Αν κατακλυστούμε από τα συναισθήματα ενοχής και στραφούμε εναντίον του εαυτού μας, περιορίζουμε την πιθανότητα να εντοπίσουμε τα αίτια της συμπεριφοράς μας και να επανορθώσουμε αν αυτό απαιτείται.
Είναι σωστό να νιώθω θλίψη όταν άλλοι έχουν σοβαρότερα προβλήματα;
Αν προεκτείνουμε αυτή τη σκέψη θα έπρεπε κανένας άνθρωπος να μην έχει δικαίωμα να θλίβεται παρά μόνο αν ήταν σίγουρος ότι δεν υπάρχει κανένας που να αντιμετωπίζει μεγαλύτερο πρόβλημα από αυτόν. Δηλαδή, μία μητέρα που θα είχε χάσει το ένα από τα δύο παιδιά της δεν θα είχε το δικαίωμα να βιώσει αρνητικά συναισθήματα από τη στιγμή που υπήρχε μία άλλη μητέρα που είχε χάσει και τα δύο της παιδιά κ.ο.κ. Σε ένα πιο ρεαλιστικό επίπεδο, κανένας άνθρωπος στον δυτικό κόσμο δεν θα είχε δικαίωμα στη θλίψη, εφόσον το βιοτικό μας επίπεδο είναι τέτοιο που δεν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες επιβίωσης ανάλογες με εκείνες των φτωχότερων περιοχών του πλανήτη. Αντίθετα, εμείς πιστεύουμε ότι ο καθένας από εμάς έχει το δικαίωμα να θλίβεται για τα προβλήματά του, χωρίς να μπαίνει σε μία διαδικασία σύγκρισης με τα προβλήματα των άλλων. Από τη στιγμή που η ζωή μας δεν εξελίσσεται όπως θα θέλαμε, έχουμε δικαίωμα να αντιδράσουμε συναισθηματικά και να προσπαθήσουμε να την αλλάξουμε, και δεν είμαστε υποχρεωμένοι να ακυρώσουμε τα συναισθήματά μας εξαιτίας κάποιας άνισης σύγκρισης.
Να κάνω σχέση ή να περιμένω να περάσει η καταθλιπτική διάθεσή μου;
Δεν θα πρέπει να προσδοκάτε ότι μέσα από τη σύναψη μιας σχέσης θα λυθούν αυτομάτως όλα τα προβλήματα, αλλά είναι σημαντικό να είστε λειτουργικός σε όσους περισσότερους τομείς της ζωής σας μπορείτε, προκειμένου να απαλλαγείτε από την αρνητική σας διάθεση. Μόνη αντένδειξη για τη σύναψη σχέσης είναι το να έχετε ακόμη τόσο αρνητική διάθεση που θα σας ήταν αδύνατον να λειτουργήσετε ερωτικά. Ωστόσο, μόλις νιώσετε ότι με προσπάθεια θα μπορούσατε να τα καταφέρετε, θα πρέπει να προχωρήσετε σε αυτό το βήμα, καθώς η σύναψη σχέσης αποτελεί μέσο για να αισθανθείτε καλύτερα, δεδομένου ότι οι ερωτικές σχέσεις αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής μας.
Γιατί κάποιος που βγήκε στη σύνταξη εμφανίζει κατάθλιψη;
Είναι γεγονός ότι συχνά εκδηλώνονται ψυχολογικά συμπτώματα σε αν- θρώπους που συνταξιοδοτούνται, ιδίως αν προηγουμένως διατηρούσαν ένα υψηλό επίπεδο δραστηριοποίησης. Αυτό που ουσιαστικά συμβαίνει είναι ότι η συνταξιοδότηση αποτελεί μία μεταβατική περίοδο, ανάλογη με την πρώτη είσοδο στην αγορά εργασίας, την είσοδο στο πανεπιστήμιο κ.λπ. Μάλιστα, φαίνεται ότι στην κοινωνία μας δεν έχει γίνει κάποια ειδική πρόβλεψη για τη διευκόλυνση αυτής της μετάβασης, με αποτέλεσμα άνθρωποι που προηγουμένως ήταν δραστήριοι να καλούνται να ανατρέψουν άμεσα το προηγούμενο πρόγραμμα της ζωής τους και να αρχίσουν να ζουν ως «απόμαχοι». Αυτή η απότομη ανατροπή του καθημερινού προγράμματος αλλά και του επιπέδου δραστηριοποίησης συχνά δημιουργεί προβλήματα ψυχολογικής διάθεσης, τα οποία μπορεί να εκδηλωθούν με σωματικούς ή ψυχολογικούς όρους.
Ίσως να ήταν πολύ βοηθητικό για έναν άνθρωπο που εμφανίζει κατάθλιψη λόγω συνταξιοδότησης να εμπλακεί σε μία ψυχοθεραπευτική διαδικασία, προκειμένου να διευκολυνθεί η προσαρμογή του στις νέες συνθήκες της ζωής του, αλλά και να αναζητηθούν πρακτικές διέξοδοι που θα του επιτρέψουν να διατηρήσει ένα ικανοποιητικό επίπεδο δρα- στηριοποίησης.
Πώς να συμπεριφερθώ σε έναν φίλο με κατάθλιψη;
Πρέπει να είστε καλός ακροατής για τα προβλήματά του και να τον ενθαρ- ρύνετε να εκφράζεται. Περάστε χρόνο μαζί, αλλά μην τον πιέζετε. Ενθαρρύνετέ τον να μιλάει και κάντε μαζί τις συνηθισμένες σας δραστηριότητες και ευχάριστα πράγματα. Αν θέλετε μπορείτε να προσπαθήσετε να τον καθησυχάσετε υπενθυμίζοντάς του ότι πρόκειται για μία ψυχική κατάσταση από την οποία μπορεί να βγει, αλλά να γνωρίζετε ότι ίσως χρειαστεί να επαναλάβετε πάρα πολλές φορές τις επιβεβαιώσεις σας. Βοηθήστε τον να μείνει μακριά από το αλκοόλ και τις παράνομες ουσίες, να φροντίζει σωστά τον εαυτό του και να μην εμπλέκεται σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου (π.χ. ριψοκίνδυνη οδήγηση κ.λπ.). Δεχθείτε τα συναισθήματά του, μην του λέτε ότι όλα θα φτιάξουν και μη δίνετε υποσχέσεις που δεν μπορείτε να τηρήσετε. Επίσης, μην του δίνετε συγκεκριμένες οδηγίες για το τι πρέπει να κάνει στη ζωή του.
Η παρουσία σας δίπλα του είναι εξαιρετικά σημαντική από την άποψη της συναισθηματικής στήριξης. Από την άλλη, δεν θα πρέπει να πέσετε στην παγίδα να αναλάβετε την ευθύνη της εξέλιξης της κατάστασης που αντιμετωπίζει και ο ρόλος σας θα πρέπει να είναι λιγότερο «παρεμβατικός» και περισσότερο «υποστηρικτικός».
Η κατάθλιψη είναι μία περίπλοκη ψυχολογική κατάσταση και δεν είναι πάντοτε εύκολο να προσφέρουμε «απτή» βοήθεια σε ένα άτομο που έχει καταθλιπτική διάθεση. Προσπαθήστε να μην έχετε υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό σας και αφήστε αυτό το έργο στους ειδικούς. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορείτε να βοηθήσετε, αλλά ότι η βοήθειά σας πρέπει να έχει διαφορετική μορφή.
Θα ήταν σημαντικό να του προτείνετε να επισκεφτεί έναν ειδικό και να προσφερθείτε να τον συνοδεύσετε στην πρώτη του επίσκεψη. Επίσης, μπορείτε να του προτείνετε να διαβάσει κάποιο βιβλίο αυτοβοήθειας.
Αν όλα τα παραπάνω δεν έχουν αποτέλεσμα και η κατάστασή του χειροτερέψει, θα πρέπει να ενημερώσετε τους δικούς του. Επίσης, αν δυσκολεύεται να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, θα μπορούσε να επισκεφτεί κάποιον άλλο ειδικό στον οποίο έχει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη, όπως, για παράδειγμα, τον οικογενειακό του γιατρό.
Νομίζω ότι ο φίλος μου σκέφτεται να αυτοκτονήσει.
Ρωτήστε τον φίλο σας ευθέως αν σκέφτεται να αυτοκτονήσει ή αν θα ήθελε να πεθάνει για να σταματήσει να υποφέρει. Συζητήστε μαζί του τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του χωρίς να δείχνετε ότι σοκάρεστε στη σκέψη της αυτοκτονίας. Δεχθείτε αυτά που θα σας πει χωρίς να κρίνετε αν είναι σωστά ή λάθος και μη δεσμευθείτε ότι θα κρατήσετε μυστικά αυτά που θα σας πει. Αν ο φίλος σας αυτοκτονήσει και είστε ο μόνος που γνώριζε τις σκέψεις του, θα έχετε αφόρητες τύψεις. Στοιχείο ιδιαίτερης ανησυχίας είναι να έχει καταστρώσει σχέδιο για το πώς θα διαπράξει αυτοκτονία. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να υποστηρίξετε ότι δεν είναι σε θέση να διαπράξει απόπειρα αυτοκτονίας. Αν διαπιστώσετε ότι ο φίλος σας όντως κάνει τέτοιες σκέψεις, δείτε το ερώτημα σχετικά με το πώς μπορείτε να βοηθήσετε.
Μπορώ να βοηθήσω μία φίλη που έκανε απόπειρες αυτοκτονίας;
Η συναισθηματική στήριξη αυτού του είδους αποτελεί έργο των ειδικών και δεν θα πρέπει να νιώθετε υπεύθυνη για πράγματα που πιθανότατα δεν μπορείτε να επηρεάσετε. Δεν έχετε καμία υποχρέωση να αναλάβετε τον ρόλο του θεραπευτή, ενώ παράλληλα κάτι τέτοιο μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνο από τη στιγμή που η φίλη σας έχει ήδη κάνει κάποιες απόπειρες. Ωστόσο, κατανοούμε ότι αυτή τη στιγμή έχετε εμπλακεί και θα επιθυμούσατε να βοηθήσετε με έναν τρόπο που να σας προστατεύει και εσάς από συναισθηματικής άποψης, αλλά θα πρέπει να θυμάστε ότι συχνά οι προσπάθειες των προσώπων του περιβάλλοντος του πάσχοντος δεν είναι αρκετές για να τον κάνουν να αλλάξει γνώμη.
Δεν θα πρέπει ούτε για μία στιγμή να σκεφτείτε ότι ο άνθρωπός σας θέλει να «φύγει» δικαιολογημένα. Οι τάσεις αυτοκτονίας αποτελούν προϊόν κάποιων ψυχικών καταστάσεων και κατά συνέπεια υποχωρούν όταν αυτές αλλάξουν. Πρόκειται για ψυχικές καταστάσεις που είναι παθολογικές και είναι δυνατόν να αλλάξουν με την κατάλληλη παρέμβαση. Κατά συνέπεια, η πλέον τραγική έκβαση είναι να υλοποιήσει το άτομο τις σκέψεις αυτοκτονίας που έχει, καθώς με τον τρόπο αυτό στερεί από τον εαυτό του τη δυνατότητα να βγει από την ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκεται και να αντιμετωπίσει τη ζωή με πιο θετικό τρόπο.
Κύριος σκοπός σας θα πρέπει να είναι να την πείσετε να συνεργαστεί με έναν ειδικό και να του μιλήσει για τα συγκεκριμένα περιστατικά, καθώς όταν υπάρχουν σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας η συνεργασία με έναν ειδικό είναι απολύτως επιβεβλημένη. Εξηγήστε της πώς η συνεργασία με τον ειδικό θα τη βοηθήσει να ξεπεράσει το πρόβλημά της, να νιώσει καλύτερα και να συνεχίσει τη ζωή της.
Στην περίπτωση που συνεχίσει να αρνείται να συνεργαστεί με έναν ειδικό, θα πρέπει οπωσδήποτε να μιλήσετε σε κάποιο μέλος της οικογένειάς της, εξηγώντας του την κατάσταση και προτρέποντάς τον να ζητήσει τη βοήθεια ειδικού. Μπορεί να αισθάνεστε ότι αν κάνετε κάτι τέτοιο θα έχετε προδώσει την εμπιστοσύνη της, αλλά σκεφτείτε πόσο άσχημα θα νιώσετε αν κάνει τελικά κακό στον εαυτό της. Αν επιμείνει στην άρνησή της, θα πρέπει χωρίς δεύτερη σκέψη να ενημερώσετε τα συγγενικά της πρόσωπα, αποκαλύπτοντας όλες τις πληροφορίες που γνωρίζετε, προκειμένου να λάβει τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Οι οικείοι της θα πρέπει να φροντίσουν να μην την αφήσουν μόνη της και να εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο να ζητήσουν εισαγγελική εντολή για υποχρεωτική εξέτασή της και πιθανόν νοσηλεία της. Σίγουρα η λύση αυτή θα έχει σημαντική συναισθηματική επιβάρυνση για όλους τους εμπλεκόμενους, αλλά οι συνέπειές της θα είναι πολύ μικρότερες από την πιθανή απώλεια της ζωής ενός ανθρώπου. Ένας ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να προσφέρει καθοδήγηση στα απαραίτητα βήματα και να βοηθήσει να ληφθούν οι αποφάσεις που απαιτούνται.
Αν όλα πάνε καλά και αρχίσει να συνεργάζεται ενεργά με τον ειδικό, μπορείτε να συνεχίσετε να βρίσκεστε σε επαφή μαζί της με συχνότητα που δεν θα σας κάνει να αισθάνεστε πίεση. Θα πρέπει να την αφήνετε να εκφράζει τα συναισθήματά της χωρίς να της κάνετε πρακτικές υποδείξεις για το πώς να χειριστεί την κατάσταση, αλλά οι έξοδοί σας δεν θα πρέπει να έχουν χαρακτήρα ψυχοθεραπευτικής συνεδρίας. Προσπαθήστε να κάνετε μαζί ευχάριστα πράγματα και να μη συζητάτε αποκλειστικά για το συγκεκριμένο θέμα.
Είναι δύσκολη η σχέση με κάποιον που έχει κατάθλιψη;
Η σχέση με έναν άνθρωπο που πάσχει από κατάθλιψη είναι δύσκολη, υπό την έννοια ότι δεν έχετε να αντιμετωπίσετε μόνο τις συνήθεις δυσκολίες μιας σχέσης, αλλά και τα προβλήματα που προκύπτουν από την κακή ψυχολογική διάθεση. Ένας άνθρωπος με κατάθλιψη βλέπει τα πράγματα μαύρα, νιώθει άσχημα για τον εαυτό του, τον κόσμο και το μέλλον και οπωσδήποτε δεν αποτελεί έναν εύκολο σύντροφο. Παρ’ όλα αυτά, έχετε απόλυτο δικαίωμα να διεκδικείτε την εκπλήρωση των αναγκών σας (εντός λογικών ορίων) σε μία σχέση και δεν θα ήταν δυνατό να συμπεριφέρεστε συνέχεια με τον τρόπο που θέλει ο σύντροφός σας προκειμένου να μην «πάθει κατάθλιψη».
Τι είναι το «σύνδρομο αρωγής»;
Στην ψυχολογία, «σύνδρομο αρωγής» (helper syndrome) ονομάζουμε το συναίσθημα κατά το οποίο νιώθουμε υπεύθυνοι για πράγματα που δεν μπορούμε να επηρεάσουμε. Είναι πολύ σημαντικό να υποστηρίζουμε και να βοηθούμε τους φίλους μας, αλλά δεν πρέπει να θεωρούμε τον εαυτό μας υπεύθυνο για τη «θεραπεία» τους, γιατί απλούστατα θα έχουμε θέσει έναν στόχο που είναι σχεδόν αδύνατον να επιτευχθεί με τις δικές μας προσπάθειες και μόνο.
Πώς μπορώ να αντιμετωπίσω την κατάθλιψη;
Όταν η διάθεσή μας είναι καταθλιπτική, επηρεάζεται ο βαθμός κινητοποίησής μας και είναι πιθανό να νιώθουμε ότι δεν έχουμε τις δυνάμεις να καταπιαστούμε με τις δραστηριότητες που θα μας επιτρέψουν να επιτύχουμε τους σκοπούς μας. Η ενασχόλησή μας με κάποια μικρά πράγματα, παρότι μας βοηθά να νιώσουμε καλύτερα, δεν μας απαλλάσσει εντελώς από αυτή την επίδραση. Το ότι η διάθεσή μας μας επιτρέπει να καταπιαστούμε με μικρά πράγματα δεν σημαίνει ότι μας είναι εξίσου εύκολο να κυνηγήσουμε στόχους που απαιτούν μακροπρόθεσμη συστηματική προσπάθεια, προκειμένου να επιτύχουμε «μεγάλες αλλαγές».
Ένας τρόπος για να προχωρήσετε στην αντιμετώπιση της καταθλιπτικής σας διάθεσης και να συνεχίσετε να χτίζετε πάνω στα μικρά πράγματα που καταφέρνετε κάθε φορά, είναι να κάνετε επιμέρους βήματα που θα σας φέρουν πιο κοντά στην επίτευξη ενός μεγαλύτερου στόχου. Ακόμη και όταν έχουμε καλή διάθεση, είναι σχετικά δύσκολο να επιτύχουμε μεγάλες αλλαγές μονομιάς. Όμως, και όταν η διάθεσή μας είναι κάπως πεσμένη, μπορούμε να κάνουμε μικρά βήματα που σιγά σιγά θα οδηγήσουν στη μεγάλη αλλαγή. Έτσι, σας προτείνουμε να χωρίσετε τον γενικό στόχο σε μικρά επιμέρους βήματα, τα οποία είστε σε θέση να ολοκληρώσετε. Στη συνέχεια, οργανώστε εκ των προτέρων και συστηματικά την εκτέλεση καθενός από αυτά, καθώς είναι πολύ πιθανό ότι ο απώτερος στόχος που θέλετε να επιτύχετε να σας φαίνεται πολύ δύσκολος και να σκέφτεστε ότι αποκλείεται να τα καταφέρετε. Πριν προχωρήσετε στα παραπάνω θα πρέπει να εξετάσετε προσεκτικά τους γενικότερους στόχους και τις αλλαγές που θέλετε να επιτύχετε. Όταν τα ιδανικά, οι ελπίδες μας και οι προσδοκίες μας δεν έχουν ρεαλιστική βάση, παγιδευόμαστε στα δίχτυα της απογοήτευσης. Αντί να δεχθούμε τον εαυτό μας όπως είναι, προσπαθούμε να τον προσαρμόσουμε σε ένα ιδανικό πρότυπο. Οι στόχοι μας τότε είναι πολύ υψηλοί, αλλά δύσκολα το παραδεχόμαστε γιατί προκαλεί πόνο, και τότε εμφανίζεται αυτό που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «χάσμα της απογοήτευσης». Το χάσμα –η απόσταση– μεταξύ του ιδανικού εαυτού και του πραγματικού εαυτού είναι το αίτιο της απογοήτευσής μας, αλλά είναι αδύνατον να το εκμηδενίσουμε γιατί ο ιδανικός μας εαυτός δεν είναι κάτι που πραγματικά μπορεί να υπάρξει. Ίσως μία από τις πιο μεγάλες δυσκολίες στη ζωή είναι ο συμβιβασμός με τις αλήθειες που μας προκαλούν απογοήτευση. Οι ψυχολογικές καταστάσεις αυτού του είδους είναι πολύ συχνές και σήμερα έχουν αναπτυχθεί αποτελεσματικοί τρόποι θεραπείας. Πολλές φορές, όμως, είναι δύσκολο να βγούμε από αυτή την κατάσταση μόνο με τις δικές μας δυνάμεις, και τότε πρέπει να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας προκειμένου να λάβουμε πιο συστηματική βοήθεια. Η κατάθλιψη σήμερα αντιμετωπίζεται επιτυχώς τόσο φαρμακευτικά όσο και μέσω ψυχοθεραπείας, ή και σε συνδυασμό των δύο. Αν αποφασίσετε να συνεργαστείτε με έναν ειδικό ψυχικής υγείας, η επαφή μαζί του θα σας επέτρεπε να εκφράσετε τα συναισθήματά σας και να τα επεξεργαστείτε μέσω των σκέψεων που τα προκαλούν. Αυτό που θα πρέπει να γνωρίζετε είναι ότι το να είναι η ψυχολογική μας διάθεση πεσμένη μπορεί να είναι πολύ επώδυνο, αλλά αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι ουσιαστικά πρόκειται για μία ψυχολογική κατάσταση από την οποία μπορούμε να βγούμε.
Είμαι τελειομανής και θέλω να ξεπεράσω μόνη μου την κατάθλιψη.
Η τελειοθηρία συνδέεται πολύ συχνά με προβλήματα διάθεσης. Ο λόγος είναι ότι πολύ απλά η τελειοθηρία αποτελεί μία παγίδα, η οποία μας κάνει να νιώθουμε αδικαιολόγητα αποτυχημένοι. Αυτό που συνήθως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι το άτομο θέτει πολύ υψηλούς στόχους και κριτήρια επίδοσης, με αποτέλεσμα να πιέζει υπερβολικά τον εαυτό του, αλλά παρ’ όλα αυτά είναι πολύ πιθανό να μην καταφέρει να ικανοποιήσει τα κριτήρια αυτά. Ποτέ τίποτα δεν είναι τέλειο και πάντα υπάρχει περιθώριο βελτίωσης, καθώς και το θεωρητικό περιθώριο να πιέσουμε ακόμη περισσότερο τον εαυτό μας. Έτσι, το άτομο είτε αποτυγχάνει είτε απλώς κατορθώνει να ικανοποιήσει τους στόχους που έθεσε. Και σε αυτές όμως τις περιπτώσεις, δεν βιώνει αυτό που κατόρθωσε ως επιτυχία, αλλά ως υποχρέωση ή καθήκον. Έτσι, συχνά μπαίνει σε μία κατάσταση που είτε αποτυγχάνει είτε απλώς κάνει αυτό που πρέπει – δεν υπάρχει ποτέ τίποτα το οποίο να θεωρεί επιτυχία και να αποτελεί πηγή θετικών συναισθημάτων.
Στη δική σας περίπτωση, ο τρόπος που σκέπτεστε δείχνει να περιλαμβάνει και την αντιμετώπιση των συνεπειών αυτού καθαυτού του τρόπου σκέψης, δηλαδή έχετε την απαίτηση από τον εαυτό σας να ξεπεράσετε μόνη σας ένα πρόβλημα ψυχολογικής διάθεσης. Αυτό θα ήταν από κάθε άποψη επιθυμητό και σίγουρα δεν είναι θεωρητικά αδύνατον, αλλά το πρόβλημα αρχίζει από τη στιγμή που νιώθετε ότι αν τελικά δεν τα καταφέρετε θα υπάρξουν συνέπειες στον τρόπο που βλέπετε τον εαυτό σας. Τα αντεπιχειρήματα που θα μπορούσε να σας αντιτάξει κανείς κινούνται σε πολλά επίπεδα. Σε ένα πρώτο και επιφανειακό επίπεδο, δείχνετε να πιστεύετε ότι μία ψυχολογική δυσκολία είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από κάθε άλλη κατάσταση της ζωής μας. Θα συμφωνήσουμε μαζί σας ότι η συμβουλευτική και η ψυχοθεραπεία είναι κάτι διαφορετικό από την επίσκεψη σε έναν οδοντίατρο (είμαστε σίγουροι ότι δεν έχετε από τον εαυτό σας την απαίτηση να κάνετε μόνη σας σφραγίσματα στα δόντια σας), υπό την έννοια ότι συνεργαζόμενοι με έναν ειδικό ψυχικής υγείας ουσιαστικά λαμβάνουμε καθοδήγηση και συμπαράσταση για να αντιμετωπίσουμε μόνοι μας τα προβλήματά μας. Ωστόσο, αυτό δεν διαφέρει πολύ από τα μαθήματα οδήγησης. Ο δάσκαλος μας δίνει πληροφορίες για το τι πρέπει να κάνουμε και είναι δίπλα μας ενώ προσπαθούμε, αλλά τελικά εμείς είμαστε αυτοί που πρέπει να εκτελέσουμε σωστά τους χειρισμούς για να οδηγήσουμε το αυτοκίνητο. Σίγουρα είναι θεωρητικά δυνατόν να μάθουμε να οδηγούμε μόνοι μας, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι βρίσκουν πολύ πιο εύκολο να λάβουν συστηματική βοήθεια κατά τη διαδικασία της εκμάθησης. Αυτό σημαίνει ότι δεν στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις; Ότι τελικά είναι ο δάσκαλος που οδηγεί το αυτοκίνητο;
Μερικές φορές στη ζωή μας βρισκόμαστε αντιμέτωποι με καταστάσεις που δύσκολα μπορούμε να αντιμετωπίσουμε στηριζόμενοι αποκλειστικά στις δικές μας δυνάμεις, όπως τα προβλήματα που σχετίζονται με την ψυχολογική μας διάθεση. Στις περιπτώσεις αυτές, η ικανότητά μας δεν κρίνεται από το κατά πόσο είμαστε διατεθειμένοι να ταλαιπωρηθούμε προκειμένου να δώσουμε μία λύση μόνοι μας, αλλά από τις επιλογές που θα κάνουμε ώστε να προσφέρουμε κάθε δυνατή βοήθεια στον εαυτό μας ώστε να συνεχίσουμε τη ζωή μας. Υπό την έννοια αυτή, η συνεργασία με έναν ειδικό αποτελεί ένδειξη δύναμης και κατάλληλης αντιμετώπισης του προβλήματος και όχι αδυναμίας. Σε τελική περίπτωση, η απόφαση να επισκεφτείτε έναν ειδικό αποτελεί δική σας ενέργεια και οπωσδήποτε η συμμετοχή σας στην ψυχοθεραπευτική συνεργασία είναι κάτι που θα καταφέρετε με τις δικές σας δυνάμεις. Τέλος, αν δεν επιθυμείτε να συνεργαστείτε με έναν ειδικό, υπάρχουν κάποια βιβλία αυτοβοήθειας που μπορεί να σας ενδιαφέρουν.
Μπορώ μόνο με ένα βιβλίο αυτοβοήθειας να ξεπεράσω την κατάθλιψη;
Τα βιβλία αυτοβοήθειας μπορεί να αποδειχθούν πολύ χρήσιμα, αλλά δεν υποκαθιστούν τη βοήθεια του ειδικού. Ωστόσο, αν επιλέξετε να ξεκινήσετε με ένα βιβλίο αυτοβοήθειας, το κατά πόσο θα πρέπει να επισκεφτείτε έναν ειδικό εξαρτάται από τον βαθμό στον οποίο είστε σε θέση να ακολουθήσετε τα βήματα του βιβλίου, αλλά και τον βαθμό που το βιβλίο καλύπτει τα θέματα που σας απασχολούν. Ωστόσο, κάθε προσπάθεια που κάνετε μόνος σας θα αξιοποιηθεί σε μία μελλοντική συνεργασία, ενώ αν νιώθετε ότι παρότι μπορείτε να παρακολουθήσετε τα βήματα του βιβλίου θα επιθυμούσατε πιο γρήγορη πρόοδο και πιο συστηματική βοήθεια, μπορείτε ανά πάσα στιγμή να απευθυνθείτε στον ειδικό.
Μπορεί κάποιος να θεραπευθεί πλήρως από την κατάθλιψη;
Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη κατάθλιψης και συνεπώς είναι δύσκολο να απαντήσουμε στο ερώτημά σας με κατηγορηματικό τρόπο. Ορισμένες μορφές κατάθλιψης είναι πιο σοβαρές, όπως η περίπτωση που οι περίοδοι καταθλιπτικής διάθεσης εναλλάσσονται με περιόδους έντονα ανεβασμένης διάθεσης, ή η περίπτωση που εμφανίζονται και παράδοξες μη ρεαλιστικές πεποιθήσεις. Ανάλογα με το είδος της κατάθλιψης, καθορίζεται και η αναγκαιότητα της φαρμακευτικής αγωγής, αν και σε όλες τις περιπτώσεις μπορεί να βοηθήσει και να συνδυαστεί με την ψυχοθεραπεία. Επίσης, ανάλογα με το είδος καθορίζεται και η πιθανή έκβαση της θεραπείας. Στις ηπιότερες μορφές, είναι πολύ πιθανό να υπάρξει πλήρης θεραπεία, ενώ στις πιο σοβαρές μορφές μιλάμε μάλλον για διαχείριση του προβλήματος παρά για πλήρη θεραπεία.
Έχω κατάθλιψη και παίρνω φάρμακα αλλά δεν νιώθω καλύτερα.
Στον βαθμό που η μέθοδος αυτή δεν απέφερε ικανοποιητικά αποτελέσματα στη δική σας περίπτωση, θα σας προτείναμε να συνδυάσετε τη φαρμακευτική αγωγή με κάποια ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, η οποία σύμφωνα με κλινικές έρευνες πλεονεκτεί ως προς τη διατήρηση του θεραπευτικού αποτελέσματος. Ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι δεν βασίζεται σε κάποιον εξωτερικό παράγοντα (δηλαδή σε μία ουσία), αλλά ουσιαστικά πρόκειται για μία συνεργατική εκπαιδευτική διαδικασία, όπου ο θεραπευόμενος ενεργεί για τη δική του θεραπεία.
Εκτός από τα φάρμακα, πώς μπορώ να αντιμετωπίσω την κατάθλιψη;
Η φαρμακευτική αγωγή δεν είναι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστεί η κατάθλιψη και κατά κανόνα παρατηρούνται καλύτερα αποτελέσματα και με μεγαλύτερη διάρκεια στον χρόνο όταν συνδυαστεί με ψυχοθεραπεία. Η ψυχοθεραπεία πλεονεκτεί ως προς τη διατήρηση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων γιατί προφυλάσσει καλύτερα το άτομο από μελλοντικές επανεμφανίσεις του προβλήματος, και ουσιαστικά του διδάσκει τρόπους να αντιμετωπίζει τις παγίδες της σκέψης που το οδηγούν στην αρνητική διάθεση, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση να τις χειρίζεται σε κάθε νέα επανεμφάνισή τους.
Υπάρχει ευρεία ερευνητική υποστήριξη ότι η γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία αποτελεί αποτελεσματική παρέμβαση για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης.
Κάνω ψυχοθεραπεία για την κατάθλιψη αλλά νιώθω λίγο «περίεργα».
Είναι αναμενόμενο να νιώθετε «περίεργα» κατά τη διάρκεια μιας διαδικασίας αλλαγής σαν και αυτήν που επιχειρείτε, και δεν θα πρέπει να σας ανησυχεί το φαινόμενο αυτό. Από τη στιγμή που έχετε μπει στη διαδικασία αμφισβήτησης των σκέψεων που συντελούν στο πρόβλημα, αναμένεται να συνεχιστεί η βελτίωση που παρατηρείτε, με απαραίτητη προϋπόθεση να συνεχίσετε τη συνεργασία σας με τον ειδικό. Στο πλαίσιο της συνεργασίας αυτής, θα μάθετε τεχνικές και τρόπους αμφισβήτησης των σκέψεων που δημιουργούν το πρόβλημα που θα σας επιτρέψουν να αποφύγετε το ενδεχόμενο να «ξαναπέσετε», αλλά και θα σας θωρακίσουν απέναντι σε ανάλογες δύσκολες καταστάσεις στο μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, μη διστάσετε να συζητήσετε τα συναισθήματά σας για την ψυχοθεραπευτική διαδικασία με τον θεραπευτή σας.
Κάνω πολλά χρόνια θεραπεία για την κατάθλιψη χωρίς αποτέλεσμα.
Ως χρήστης υπηρεσιών ψυχικής υγείας έχετε δικαιώματα και μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και η επιλογή μιας μεθόδου βοήθειας που να σας καλύπτει. Καταλαβαίνουμε πόσο έντονη είναι η απογοήτευση που νιώθετε μετά το πολύ μεγάλο διάστημα που βρίσκεστε σε θεραπεία, αλλά θα πρέπει να γνωρίζετε ότι έχετε αρκετές επιλογές όσον αφορά στη θεραπευτική μέθοδο προκειμένου να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα. Μάλιστα, από τη στιγμή που νιώθετε ότι η θεραπεία σας έχει περιέλθει σε τέλμα, αλλά και εξαιτίας του πολύ μεγάλου χρονικού διαστήματος που έχει παρέλθει χωρίς να απαλλαγείτε από το πρόβλημα, πιστεύουμε ότι ήρθε η στιγμή να δοκιμάστε μία άλλη προσέγγιση.
Κοντεύω να κόψω τα φάρμακα και τα συμπτώματα επέστρεψαν.
Το γεγονός ότι τα παλιά συμπτώματα ξαναγύρισαν δεν σημαίνει ότι θα ξαναμπείτε σε μία δοκιμασία αντίστοιχη με εκείνη που περάσατε μέχρι τώρα. Υπάρχει διαφορά μεταξύ μιας προσωρινής επιδείνωσης και της πλήρους επανεγκατάστασης του προβλήματος και πιθανότατα με τους κατάλληλους χειρισμούς θα επανέλθετε γρήγορα στην προηγούμενη κατάσταση. Υπάρχουν δύο πιθανά αίτια γι’ αυτό που σας συμβαίνει: η πρώτη πιθανότητα είναι να οφείλεται στη μείωση της φαρμακευτικής δόσης. Η δεύτερη είναι η αντίδρασή σας να οφείλεται στη διακοπή της υποστήριξης που λαμβάνατε από τον ψυχίατρό σας. Είναι πιθανόν η διακοπή της συνεργασίας να ήταν κάπως πρόωρη για εσάς και να είχατε ανάγκη την υποστήριξη του ψυχιάτρου σας για μεγαλύτερο διάστημα. Ό,τι από τα δύο και αν συμβαίνει, πρέπει να επικοινωνήσετε το συντομότερο δυνατό με τον ψυχίατρό σας, να του περιγράψετε ακριβώς τα συμπτώματα που εμφανίστηκαν και τον χρόνο εμφάνισής τους και να συζητήσετε μαζί του το ενδεχόμενο να συνεχίσετε τη συνεργασία σας, ή να ρυθμίσετε διαφορετικά τη φαρμακευτική δόση.
Πώς μπορώ να σιγουρευτώ ότι δεν θα ξαναπέσω σε κατάθλιψη;
Μία περίοδος έντονα πεσμένης ψυχολογικής διάθεσης αποτελεί ένα από τα πιο δυσάρεστα βιώματα που μπορούμε να έχουμε, και στο πλαίσιο αυτό είναι κατανοητός ο φόβος σας μήπως ξαναβρεθείτε σε ανάλογη κατάσταση. Δυστυχώς, σε μεγάλο ποσοστό των περιπτώσεων ενδέχεται να υπάρξουν επαναλαμβανόμενα επεισόδια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα γίνετε ποτέ καλά. Αντίθετα, αν έχετε ήδη καταφέρει να ξεπεράσετε με απόλυτη επιτυχία ένα καταθλιπτικό επεισόδιο, καταπολεμώντας στη ρίζα τις σκέψεις που σας ώθησαν σε αυτό, ο τρόπος που αντιδράσατε τότε πρέπει να αποτελέσει οδηγό για το πώς θα συμπεριφερθείτε τώρα.
Θυμηθείτε ότι δεν είχατε πάντοτε κατάθλιψη, άρα η κατάθλιψη είναι απλώς μία ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρεθήκατε κάποια στιγμή στη ζωή σας και την ξεπεράσατε. Αν στο μέλλον τύχει να αντιμετωπίσετε μία παρόμοια κατάσταση, σκεφτείτε ότι μπορεί να τη διαχειριστείτε πιο αποτελεσματικά διότι, λόγω της προηγούμενης εμπειρίας, τώρα θα αναγνωρίσετε τα προειδοποιητικά σημάδια και θα αντιδράσετε προτού εγκαθιδρυθεί το πρόβλημα. Γνωρίζετε ήδη ότι το να υποφέρετε σιωπηλά και το να προσπαθείτε να «προσπεράσετε» το πρόβλημα αντί να ασχοληθείτε μαζί του και να προσπαθήσετε να το επιλύσετε δεν έχει κανένα αποτέλεσμα.
Αξιοποιήστε την προηγούμενη εμπειρία σας για να κατανοήσετε πώς οδηγηθήκατε στην κατάθλιψη. Κάντε αυτή την αναδρομή στο παρελθόν, δείχνοντας στον εαυτό σας κατανόηση, χωρίς αυτομομφές.
Είναι σημαντικό να σας επισημάνουμε ότι η ψυχοθεραπεία προφυλάσσει καλύτερα το άτομο από μελλοντικές επανεμφανίσεις του προβλήματος, διότι ουσιαστικά του διδάσκει τρόπους να αντιμετωπίζει τις παγίδες της σκέψης που το οδηγούν στην αρνητική διάθεση, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση να τις χειρίζεται σε κάθε νέα επανεμφάνισή τους.
Αν είχατε συνεργασία με κάποιον ειδικό στο παρελθόν, μη διστάσετε να τον επισκεφτείτε και πάλι για επιπλέον βοήθεια. Μέσω της συνεργασίας αυτής, θα ανασύρετε τις προσαρμοστικές στρατηγικές που χρησιμοποιήσατε στο παρελθόν και θα μπορέσετε να απαλλαγείτε από τις δυσάρεστες σκέψεις και τα συναισθήματα πριν αυτά εγκαθιδρυθούν.
