Kατερίνα Καραμάνη, ΜSc, Καμέλα Μπέικo, BSc, Αγγελική Παναγιωτοπούλου, ΜSc & Αλεξάνδρα Χρυσάγη, PsychD
Ινστιτούτο Έρευνας & Θεραπείας της Συμπεριφοράς

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) πρόσφατα τόνισε τη σημαντικότητα αντικατάστασης του όρου της ‘κοινωνικής αποστασιοποίησης’ (social distancing) με τον όρο της ‘σωματικής αποστασιοποίησης’ (physical distancing), καθώς στον πρώτο όρο ελλοχεύει ο κίνδυνος της κοινωνικής απομόνωσης. Η ‘κοινωνική αποστασιοποίηση’ ήρθε στη ζωή μας ως αποτέλεσμα της προσπάθειας να μείνουμε υγιείς κρατώντας αποστάσεις μεταξύ μας, όμως φαίνεται να παίρνει διαστάσεις κοινωνικής αποξένωσης με απρόβλεπτες συνέπειες στην ψυχική ισορροπία των ανθρώπων.

Ως κοινωνικά όντα η εσωτερική μας πληρότητα εξαρτάται σημαντικά από τη σχέση μας με τους άλλους, συνεπώς ο ορός ‘κοινωνική αποστασιοποίηση’ είναι πιο δόκιμο να αντικατασταθεί με έναν όρο που αντικατοπτρίζει την πραγματική διάσταση του προβλήματος. Η αντικατάσταση που προτείνουμε είναι: Κοινωνικά συνδεδεμένος και σωματικά αποστασιοποιημένος. Οι κοινωνικοί δεσμοί βοηθούν την κοινωνία να ανταπεξέλθει σε μια καταστροφή, διαδραματίζουν ένα βελτιωτικό ρόλο στην υγεία και στη δυνατότητα αντιμετώπισης των στρεσογόνων παραγόντων. Επίσης συχνά λειτουργούν προστατευτικά απέναντι σε ψυχοκοινωνικές αντιδράσεις που προκαλούνται από μια καταστροφή (Albrecht & Goldsmith, 2003).

Η σωματική αποστασιοποίηση το μόνο που μας ζητά, είναι να εφαρμόσουμε δυο απαραίτητους κανόνες: να μείνουμε σπίτι και όταν είμαστε έξω από αυτό να διατηρούμε δυο μέτρα απόσταση από τους ανθρώπους γύρω μας. Δυο σωτήριοι κανόνες για τη μείωση της διασποράς του ιού.

Η κοινωνική σύνδεση μας υπενθυμίζει πως είμαστε άρρηκτα συνδεδεμένοι ο ένας με τον άλλον ως μονάδες και ως ολότητα με το σύμπαν. Η ιδέα αυτή βασίζεται στην φυσική θεώρηση ότι το σύμπαν αποτελεί ένα σύστημα ατόμων, κυττάρων και σωμάτων που βρίσκονται σε συνεχή κίνηση και αλλαγή. Κάθε άτομο αλληλοεπιδρά με το σύμπαν, μέσω του αέρα και των κινήσεων του. Μπορεί να νιώθουμε μόνοι αλλά με κάποιον τρόπο συνδεόμαστε όλοι, κάτι που δε πρέπει να ξεχνάμε στην δύσκολη οικουμενικά περίοδο που διανύουμε.

Πώς μπορούμε όμως να μετατρέψουμε τη σωματική αποστασιοποίηση σε μια πράξη αλληλεγγύης μέσω της ασφαλούς κοινωνικής σύνδεσης; Σύμμαχος μας σε αυτήν μας την προσπάθεια είναι η ψυχολογική ευελιξία, η δυνατότητα μας να έρθουμε σε επαφή με την παρούσα στιγμή ως ενσυνείδητα όντα και να προσαρμοστούμε σε αυτήν ώστε να ζήσουμε μια ζωή σύμφωνη με τις αξίες μας (Hayes & Strosahl, 2004). Oι αξίες είναι η πυξίδα που καθοδηγεί τις πράξεις του ατόμου προς την υλοποίηση των βαθύτερων επιθυμιών του. Δεν είναι συναισθήματα ούτε εξασφαλίζουν βέβαια αποτελέσματα, αλλά είναι περισσότερο επιλογές για το πώς το άτομο θέλει να αλληλοεπιδρά και να σχετίζεται με τον κόσμο, τους άλλους και τον εαυτό του. Οι πανανθρώπινες αξίες της υγείας, της σύνδεσης, της φροντίδας, της συμπόνιας, της υπευθυνότητας, της υποστηρικτικότητας θα μας βοηθήσουν να διατηρήσουμε και να ενισχύσουμε τη σημασία της κοινωνικής σύνδεσης και του κοινού σκοπού. Το όχημα της ψυχολογικής ευελιξίας μας βοηθάει να χτίσουμε νέα κανάλια κοινωνικής επικοινωνίας μέσω της διαρκώς εξελισσόμενης τεχνολογίας αλλά και της αναβίωσης παλαιότερων τρόπων:

• Τηλεφωνήματα με τους αγαπημένους μας
• Βιντεοκλήσεις/ τηλεδιασκέψεις με την χρήση κάμερας, τόσο με οικογένεια και φίλους, όσο και με συνεργάτες
• Μηνύματα
• Emails
• Σωματική άσκηση μέσω online videos
• Video games, όπου μπορούμε να συνδεόμαστε με κόσμο από όλον τον κόσμο
• Η συμμετοχή σε καλλιτεχνικά δρώμενα ή και σε εκπαιδευτικά events μέσω Live streaming, ακόμα και σε θρησκευτικές τελετουργίες, ενισχύουν τη σχέση με την κοινότητα
• Ένα σημείωμα στην πόρτα του ηλικιωμένου γείτονα μας με το τηλέφωνό μας και την πρόθεσή μας να βοηθήσουμε

Η ψυχολογική ευελιξία μας φανερώνει ότι ‘δε μας σκοτώνει, μας κάνει πιο δυνατούς’. Ας μην ξεχνάμε ότι μια δύσκολη συνθήκη μπορεί να μας βοηθήσει να αποκομίσουμε θετικές εμπειρίες. Όπως αρκετοί εσωστρεφείς άνθρωποι μπορούν να αδράξουν την ευκαιρία και να κάνουν μικρά πειράματα επικοινωνίας με ανθρώπους που έχουν καιρό να μιλήσουν ή με συμμετοχή σε ομάδες μέσω τηλεδιάσκεψης, με την ασφάλεια της σωματικής απόστασης και με αφορμή τις κοινές τους αξίες, τις σκέψεις, τα ενδιαφέροντα αλλά και τα νέα που κυκλοφορούν.

Συνασπισμένοι με κοινή πυξίδα τις αξίες μας μπορούμε να αντέξουμε την σωματική αποστασιοποίηση από τους αγαπημένους μας. Eξάλλου η πραγματικότητα δείχνει πως είμαστε πιο κοντά τώρα από οποιαδήποτε άλλη στιγμή, είμαστε όλοι μαζί στο ίδιο καράβι. Καλούμαστε να σκεφτούμε αν θέλουμε να κάνουμε βήματα κοντά στις αξίες μας ή βήματα μακριά από αυτές. Η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε είναι ίδια για όλους μας: Ο φόβος του Κορωνοϊού και άλλα παράγωγα συναισθήματα του. Όσον αφορά την αντιμετώπιση του, η επιλογή είναι δική μας. Τι βήματα επιλέγετε να κάνετε;